چگونه شهرهای هوشمند مشارکت شهروندان را تقویت می‌کنند

شهریار تبریز/مهراب محرابی‌نیا: تا سال ۲۰۳۰، ۶۰ درصد جمعیت جهان یعنی چیزی در حدود ۵ میلیارد نفر ساکن شهرها خواهد بود و منجر به سرعت‌گرفتن رشد اقتصادی در دنیا خواهد بود. از آنجا که شهرها بزرگتر می‌شوند و تاثیر زیادی بر روی محیط زیست می‌گذارند، دولت‌های محلی باید برای اطمینان از برآورده شدن نیازهای شهروندان خود با این شرایط سازگار شوند.

با این تفاسیر، راههای توسعه شهری و نحوه مقابله با چنین شهرنشینی سریع از اهمیت ویژه‌ای برای شهروندان برخوردار است. شهرها منابع عظیم رشد اقتصاد جهانی و بهره وری به حساب می‌آیند. در عین حال، شهرها علت مصرف منابع و انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز به حساب می‌آیند. در نتیجه، توسعه شهری برای سلامتی و رفاه تمامی ساکنین جهان مهم و ضروری تلقی می‌شود.

در این بین، وظیفه مهم مدیریت شهرهای روبه رشد جهان درجهت حمایت از رشد اقتصادی و در کنار آن کاهش آلودگی و تامین منابع شهری است. برای مدیران شهری که شهرها را مدیریت می‌کنند، چالش‌ها پیچیده‌تر به نظر می‌رسند. آنها باید در خیلی از کشورهای در حال توسعه با این میزان بی‌سابقه از شهرنشینی روبرو شوند و آن دسته از مدیران شهری در کشورهای توسعه یافته یعنی کشورهایی که چشم انداز رشد در آنها ضعیف‌تر است باید با زیرساخت‌های فرسوده و منابع مالی محدود دست به گریبان شوند.

در هر صورت هردو گروه با هم رقابت می‌کنند تا رفاه ساکنین خود را فراهم آورند و البته همه آنها از میراث زیست‌محیطی که به امانت خواهند گذاشت آگاه هستند و سعی می‌کنند وظایف خود را به نحو شایسته در این زمینه انجام دهند و درصدند با بکارگیری روشهایی با منابع درآمدی موثر و پایدار اقتصاد محلی و مدیریت شهرهای خود را بهبود بخشند.

کارایی یک شهر باید به نحوی مورد ارزیابی و سنجش قرار بگیرد تا همه نگرانی‌ها از قبیل قدرت اقتصادی، شرایط اجتماعی و محیط زیست را انعکاس دهد. مطالعات متعددی در رابطه با عملکرد شهرهای جهان در رابطه با این سه نگرانی باهم یه بطور جداگانه صورت پذیرفته است و شهرها را بر این اساس رتبه‌بندی کرده‌اند. در حالیکه چنین مطالعاتی می‌توانند این کمک را به ما بکنند تا عوامل موثر برای داشتن یک شهر خوب را درک کنیم ولی چنین فاکتورها و مطالعات نمی‌توانند این این نکته را به ما بگویند که شهرداران و مدیران شهری برای ساخت شهرهای خوب و ایده‌ال چه کارهایی باید دقیقاً انجام دهند. چه چیزی به پیشبرد عملکرد یک شهر کمک می‌کند. برای پی بردن به عملکرد یک شهر در کنار مطالعات و نتایج حاصله آن در نظر گرفتن مسیر تغییر نیز مهم است.

مشارکت مدنی بخش مهمی از تکامل یک شهر است. نظرات شهروندان می‌تواند به پویایی یک شهر کمک کند. امروزه، متاسفانه نرخ مشارکت شهروندان کمتر از همیشه است. در گذشته، شهرها می‌توانستند از جلسات شهرداری‌ها و نظرسنجی‌ها برای ارتباط با ساکنان خود منتفع شوند، اما امروزه به دلایل متعدد، حکومتهای محلی مدرن به مانند گذشته با شهروندان خود ارتباط برقرار نمی‌کنند. این امرمی‌تواند اثرات منفی زیادی بر یک شهر داشته باشد. از اینرو، مدیران شهری باید از روش‌های جدیدی برای الهام‌بخشیدن به مشارکت شهروندان استفاده کنند.

مشارکت شهروندی

مفهوم مشارکت ارتباط تنگاتنگ و مرتبط با مفهوم شهروندی دارد که در آن حقوق، وظیفه، نقش و مسئولیت شهروندان مشخص و نهادینه شده است. مشارکت شهروندان بخش مهمی از هر فرآیند تصمیم‌گیری است. این تعامل دو طرفه بین مردم و دولت‌های محلی به شهروندان این امکان را می‌دهد تا به طور فعال در فرآیند تصمیم‌گیری در رابطه با مسائل تاثیرگذار در منطقه شرکت کنند. با فراهم‌کردن بستر مناسب برای ابراز عقیده شهروندان، به اشتراک‌گذاشتن دیدگاه‌ها و تجربیات آنها و ارائه مشاوره، شهرها می‌توانند از حکمرانی بهتری برخوردار شوند و تغییراتی را که در راستای انتفاع عموم شهروندان باشد اعمال کنند.

مشارکت‌دادن شهروندان و تمرکز بر همه‌پذیری و برابری می‌تواند جوامع را بسیج کرده و طیف وسیعی از منافع را به همراه داشته باشد. مطالعات بنیاد جوان نشان داد که دولت‌ها و شوراهایی که از سطوح بالاتری از مشارکت شهروندان برخوردار هستند، عموماً دارای جوامع قوی‌تر، شهروندان قدرتمندتر، خدمات بهتر برای ساکنان هستند و برای مقابله با مشکلات محله‌ها و مناطق محروم مجهزتر هستند.

همه‌گیری کووید-۱۹ نیاز مهم و اساسی به مشارکت بیشتر شهروندان را مورد تاکید قرار داده است. طی ماه‌های گذشته، با اجرای خطوط جدید دوچرخه‌سواری، بسته‌شدن راه‌های اصلی و اجرای قوانین و مقررات اجتماعی جدید، شهرها دستخوش دگرگونی‌های سریعی شده‌اند، تصمیم‌گیری‌ها باید به شیوه‌ای سریع و کارآمد گرفته می‌شد که اغلب بر بازخورد آنی و تغییرات رفتاری شهروندان وابسته بود.

مشارکت فعال شهروندان بخش مهمی از توسعه یک شهر هوشمند موفق است که به دولت‌ها اجازه می‌دهد تا به شرایط دائماً در حال تغییر واکنش نشان دهند و تغییراتی را که به نفع  منافع عموم است اجرا کنند. مشارکت شهروندان ضروری است، اما متاسفانه بهبود مشارکت شهروندان یک چالش بزرگ برای حکومتهای محلی است.

چالش‌های تعامل

موانع و شکاف‌های زیادی وجود دارد که شهروندان را از مشارکت فعال در فرآیندهای تصمیم‌گیری و ابتکارات مشارکت شهروندان در شهرهای خود باز می‌دارد. از دیرباز، مشارکت جامعه در شهرداری‌ها با حضور شهروندان در رویدادهایی که توسط مقامات محلی برگزار می‌شد صورت می‌پذیرفت. متاسفانه، این روش مشارکت شهروندان برای بسیاری از افراد یک جامعه قدیمی، غیر عملی و غیرقابل دسترس است.

جلسات خوب قدیمی با شهرداری‌ها دیگر چندان کارآمد نیستند. طبیعتاً نمی‌توان آن‌ها را در زمان‌هایی برنامه‌ریزی کرد که مناسب همه افراد شهر باشد. موقعیت جغرافیایی آنها برای برخی از اعضای یک جامعه غیرقابل دسترس است و مناسب نیست. علاوه بر موانع فیزیکی، دلایل زیادی از جمله بوروکراسی اداری باعث می‌شود که شهروندان به مشارکت در حکومتهای محلی بی‌میل باشند. در نهایت، برخی از شهروندان به دلیل عدم توجه به امور عمومی نسبت به درگیرشدن و مشارکت در رابطه با مسائل کلان و مهم تردید دارند.

شهرها چگونه مشارکت شهروندان را بهبود می‌بخشند؟

خوشبختانه، بسیاری از دولت‌ها ایده‌های جدید و هیجان‌انگیزی را در جهت تلاش برای تقویت مشارکت شهروندان و غلبه بر موانعی که شهروندان را از مشارکت بازمی‌دارند اجرا می‌کنند. در اینجا به چند نمونه از نحوه تعامل شهرها با شهروندان اشاره می‌شود.

تحول در شهرداری

با اتخاذ روشهای نوآورانه، شهر سانفرانسیسکو تلاش کرده است تا مشارکت ساکنین خود را بهبود بخشد. برای کمک به حل مشکلات در سطح شهر،  این شهر برنامه ای به نام " Civic Bridge " ایجاد کرد. " Civic Bridge " یا پل شهری پلتفرمی است که می‌توان از آن برای گرد ‌هم‌آوردن ساکنان و داوطلبان بخش خصوصی با کارکنان شهر استفاده کرد. این پلتفرم به شهرداری اجازه می‌دهد تا با متخصصان بخش خصوصی برای حل چالش‌های عمومی همکاری نزدیک داشته باشد.

با کمک‌گرفتن از صدها نفر از ساکنان دسترس‌ناپذیر می‌توان راهکارهایی برای مشکلات شهر مانند بی‌خانمانی، دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، و سایر مسائل اجتماعی، می توان نتایج سریع و موثری به دست آورد.

Civy برنامه دیگری است که برای برقراری ارتباط مستقیم مسئولان شهری با ساکنان طراحی شده است. Civy یک پلتفرم مبتنی بر رایانش ابری است که به شهروندان اجازه می‌دهد افکار و نظرات خود را در مورد پروژه‌های سطح شهر اضافه کنند و به مقامات شهری کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند.

رفع موانع

حضور فیزیکی در ساختمان شهرداری می‌تواند مانع بزرگی برای مشارکت شهروندان باشد. با این حال، برخی از شهرهای نوآور در حال انجام اقداماتی برای واردکردن شهرداری به خانه‌های ساکنان هستند. برای تحقق این امر، آنها از پلتفرم‌هایی مانند CitizenLab کمک می‌گیرند. ) CitizenLab آزمایشگاه شهروند (اولین بار در سال ۲۰۱۶ راه اندازی شد و ثابت کرده است که یک رسانه کاربردی برای بسیاری از شهرهای اروپایی است. این پلتفرم با ارسال مستقیم داده‌ها به افراد از طریق یک رابط کاربری موبایل، تعامل شهروندان را افزایش می‌دهد. مقامات می‌توانند نتایج حاصل از نظرسنجی‌ها و پرسشنامه‌ها را در زمان واقعی مشاهده کنند و از داده‌های جمع آوری‌شده برای تصمیم‌گیری بر اساس بینش واقعی شهروندان بهره گیرند.

Civocracy یک پلتفرم دیجیتال مشابه است که برای ارتقاء مشارکت شهروندان، حمایت از پروژه‌های حاکمیتی مشارکتی و بهبود کارایی شهرداری طراحی شده است. این برنامه بر ارتباط مستقیم بین ساکنان و مقامات تاکید کرده و بستری مناسب برای بحث و گفتگو در مورد پروژه‌ها در اختیار شهروندان فراهم می‌کند و به مقامات این امکان را می‌دهد تا از ایده‌های مردم بهره بگیرند. این سرویس در حال حاضر در آمستردام، نیس، پوتسدام، بروکسل، لیون و بسیاری از شهرهای اروپایی دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پلتفرم‌هایی از این قبیل برای از بین بردن موانعی که بسیاری از شهروندان در تعامل با مدیریت های شهری مواجه می‌شوند، ضروری هستند. در نتیجه، شهرها می‌توانند ازمدل شهروندمحورتری از حکمرانی هوشمند برخوردار شوند.

تقویت مشارکت

مشارکت شهروندان موضوعی فراتر  از ارائه و دریافت بازخورد برای ایده‌ها و پروژه ها است. برای افزایش مشارکت، برخی از شهرها واقعاً روندهای قرن ۲۱ را پذیرفته اند.

برای مثال، دو شهر لندن و پلیموث در بریتانیا، سرمایه‌گذاری جمعی را برای پروژه‌های شهری بالقوه تجربه کرده‌اند. طرح‌های پیشنهادی برای پروژه‌های شهری در وب‌سایت‌های تامین مالی جمعی به صورت باز و شفاف فهرست می‌شوند و به ساکنان و سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که مستقیماً به پروژه‌ها و طرح‌هایی که به آن‌ها علاقه دارند کمک مالی کنند. در برخی موارد، مقامات محلی از طرح‌های پیشنهادی برنده با تطبیق وجوه جمع آوری شده حمایت می‌کنند.

سرمایه‌گذاری جمعی می‌تواند به عنوان بستری برای شهروندان استفاده شود تا ایده ها و ابتکارات خود را به نمایش بگذارند و مشکلات احتمالی در جامعه را برجسته کنند. این سرویس می‌تواند برای طیف وسیعی از کاربردها از بازسازی ساختمان‌های متروکه تا نصب برنامه‌های سلامت اجتماعی استفاده شود.

فراهم‌کردن شرایط برای شهروندان در جهت نشان‌دادن موافقت خود با بودجه شخصی خود یکی از راه‌های افزایش مشارکت است، با این حال، باید راه‌های دیگری برای جلب توجه وجود داشته باشد و به شهروندان اجازه دهد نظرات خود را نیز بیان کنند. پلتفرم Maptionnaire (نقشه نگاری) یکی از این آنها به شمار می‌آید.

Maptionnaire ابزاری آنلاین است که یک نقشه مجازی از یک شهر ایجاد می‌کند که در آن ساکنان می‌توانند آزادانه توصیه‌ها، نظرات و احساسات خود را در مورد مناطق شهر یا پروژه‌های خاص ارائه دهند. کاربران می‌توانند به سهولت و سادگی نظرات خود را اعلام کنند که از این طریق به صراحت مقامات شهری را در مورد احساسات خود آگاه کنند.

نقشه‌نگاری یک ابزار عالی است که می‌تواند داده‌های گسترده‌ای را در مورد طرح‌های شهری ارائه دهد. این پلتفرم همچنین می‌تواند در مورد پروژه‌های خاص رای‌گیری کرده و نتایج سریعی به دست آورد. از آنجایی که می‌توان از راه دور به آن دسترسی داشت، همچنین به شهروندان این امکان را می‌دهد که آنچه را که می‌خواهند بدون احساس ترس از جمعیت یا تحت تاثیر قرارگرفتن افکار عمومی ابراز دارند.

پرورش ایده‌ها

ارائه بازخورد عمومی یکی از راه‌های تقویت مشارکت است، اما برخی از مقامات محلی با درخواست مستقیم از شهروندان برای ارائه راهکار پا را فراتر می‌گذارند. با اجازه دادن به شهروندان برای تدوین راهکارهای خود و دادن ابزار برای تحقق آن راهکارها، علاقه به مدیریت شهری می‌تواند به طور تصاعدی رشد کند.

برای مثال، لوبلین اولین شهر در لهستان است که طرحی به نام بودجه شهروند سبز را اتخاذ کرد. این طرح بودجه‌بندی مشارکتی از ارائه ایده‌ها توسط ساکنان برای بهبود فضای سبز شهری استقبال کرد و در این راستا بودجه ۴۵۰۰۰۰ یورویی اختصاص داد و بدین طریق همکاری ساکنان را با کارشناسان فنی برای کمک به تحقق این برنامه‌ها تقویت کرد

پرداختن به موضوع مشارکت شهروندان برای الهام‌گرفتن از ایده‌های آنها روشی محبوب برای تولید ایده‌های جدید وارائه دیدگاه‌های تازه است. شهر سیدنی و دولت نیو ساوت ولز در استرالیا اخیراً رقابتی نوآورانه را راه اندازی کرده‌اند که فرصتی را برای شهروندان فراهم می‌کند تا پیشنهادات جسورانه‌ای را برای حل مشکلات فضای عمومی ارائه دهند.

مسابقه ایده های فضای عمومی به عنوان راهی برای تعامل با مردم و استفاده از استعدادهای محلی و ابداع روش های جدید برای حل مشکلات در نظر گرفته شده است. در حال حاضر، این مسابقه جوایزی را برای بهترین ایده در حوزه‌های تاسیسات عمومی، فضای سبز، طراحی خیابان، فضای عمومی موقت یا کم‌هزینه، و بهترین ایده فضای عمومی تاب آور ارائه می‌کند. با این حال، ایده برگزاری مسابقات برای یافتن راهکارها را می‌توان تقریباً با هر موضوع مرتبط با شهری تطبیق داد.

چرا مشارکت شهروندی مهم است

یک شهر تنها زمانی می‌تواند پیشرفت کند که هماهنگی کاملی بین مقامات آن شهر و شهروندان وجود داشته باشد. در سال‌های اخیر، بسیاری از شهروندان نسبت به دولت‌های محلی خود احساس تعلق ندارند. برای حل این مشکل، دولت‌های موفق سخت تلاش کرده‌اند تا مشارکت شهروندان را بهبود ببخشند و به ساکنان پلتفرم‌هایی ارائه دهند تا صدایشان شنیده شود. با ایجاد تغییر فرهنگ در شهرداری‌ها، شهرها می‌توانند به شهرهای هوشمندتر و زیست پذیرتر تبدیل شوند. مشارکت بیشتر مردم سطح اعتماد شهروندان را به مقامات منتخب خود بهبود می‌بخشد و از آنجایی که اعتماد یک ویژگی کلیدی برای هر شهر هوشمند شهروند محور محسوب می‌شود، تنها راه بهبود آن از طریق مشارکت شهروندان است.

_____________________

منبع:

https://www.beesmart.city/en/strategy/how-smart-cities-boost-citizen-engagement