نگاه کوتاهی به سبک معماری" کیچ" و آفت‌های آن

شهریار تبریز/رضا عالش‌زاده: به ادعای تعدادی از نویسندگان، اصطلاح کیچ ریشه آلمانی داشته و حدود سال ۱۸۶۰ از افعالی با معانی فریب دادن و فروختن چیزی به جای چیز دیگری بوجود آمده است. البته برخی دیگر تایید می‌کنند که این اصطلاح از زبان انگلیسی، از کلمه "اسکچ" به معنی طرح گرفته شده است.

با این حال، علی‌رغم پیچیدگی معنایی معماری کیچ( Kitsch )، ظهور آن زمانی رخ داد که تولید صنعتی سعی در تقلید از هنر داشت و ایده تکرارپذیری را تقویت کرد. به این معنا که برای دستیابی به مقبولیت عمومی، کیفیت و عمق فلسفی اشیا کنار گذاشته می‌شود و اغلب زیبایی‌شناسی و معنای مدل اصلی در آن محصولات کپی‌کاری شده کنار گذاشته می شود. به زعم والتر بنجامین نظریه پرداز، این سبک با هدف ایجاد رضایت فوری برای بازدیدکنندگان آنها، بدون سرمایه گذاری فکری در آن، مانند تفسیری راحت و مستقیم از اشکال برتر هنر و تزئینات است.

البته از نظر عملی، کیچ را می توان در نه تنها در معماری، بلکه در رشته های مختلفی مانند ادبیات، موسیقی، لباس و دکوراسیون داخلی به کار برد. در مورد ساختمان‌ها یا عناصر شهری، ویژگی‌های زیر مولفه های اصلی معماری کیچ به شمار می روند: تقلید (از یک اثر هنری اصیل یا یک شی دیگر)، اغراق (در رنگ‌ها، بافت‌ها، مواد یا نسبت‌ها)، قرارگیری در فضای نامناسب (یک چرخ دستی که به عنوان گلدان در محل ساخت و ساز استفاده می‌شود) و از دست دادن عملکرد اصلی (به عنوان مثال یک پارچی که به شکل آناناس طراحی شده است).

در معماری شهری، سبک کیچ اغلب با ساختمان‌های تجاری مانند مراکز خرید، هتل‌ها، رستوران‌های بزرگ و پارک‌های موضوعی مرتبط است که با نماهای فوق‌العاده و نورپردازی پر زرق و برق به دنبال جلب توجه عموم هستند. از این نظر، برخی از ویژگی‌های رایج معماری کیچ نیز در آنها مشهود است از جمله استفاده وسیع از عناصر تزئینی اغراق‌آمیز مانند مجسمه‌ها، قاب‌ها و زیورآلات، ترکیبی از سبک های معماری مانند نئوکلاسیک، باروک و روکوکو، استفاده از مواد براق و بازتابنده مانند شیشه، آینه و فلزات و تاکید بر جنبه بصری و تظاهر به ثروت یا تجمل.

نمونه های نمادین بسیاری از معماری کیچ در سراسر جهان وجود دارد. به عنوان مثال، در شهر لاس وگاس  آمریکا تعداد بسیاری از آنها مشاهه می شود. ساخت تقلیدگونه بناهای تاریخی موجود در سراسر جهان، مانند برج ایفل یا مجسمه آزادی نیز در زمره این نوع حرکات معماری دیده می شود که در میان ساختمان‌های دیگری که با یکدیگر رقابت می‌کنند، محیطی آشفته ایجاد می‌کنند.

در طول قرون متمادی، تجلی کیچ در معماری هرگز به عنوان یک جنبش تعیین کننده ظاهر نشده است، با این حال، همیشه حضور داشته است و تاملات مهمی را در مورد نقش فرهنگ توده به عنوان قلمرو مرزی بین هنر و معماری فرهیخته و عامه‌پسند به همراه داشته است.

به طور کلی، واژه کیچ در قلمرو معماری و هنر به معنای آثار تکرارگونه، تقلیدی و قابل‌دسترس است که با مولفه هایی نظیر دور بودن از ایدهاصیل، تکرار، تکثر، تقلید، بهره‌گیری از عواطف کاذب، به جای تعقل همراه است. پاین پدیده در حقیقت معلول صنعتی شدن و پیامد تحوالت اجتماعی است. در حقیقت پس از صنعتی شدن اروپا، طبقه متوسط جدیدی در شهرها به وجود آمد که دیگر همان هنر فولکلور قدیم آنها را ارضاء نمی‌کرد و ازآنجاییکه این طبقه نوظهور نه وقت کافی و نه توانایی مالی کافی برای پرداختن به آن نوع هنر اصیل را داشتند، هنری به وجود آمد که از نظر ظاهر شبیه به آن نوع هنر بود، اما با تولید انبوه صنعتی و این مورد همان آفت اصلی مرتبط به سبک هنری معماری کیچ است که آثاری به دور از روح هنری اصیل، پر فکر و تلاشی برای جلب توجه توده مردم با تمسک به زیباییهای بصری بسیار بزرگنمایی شده و روح اشرافی بالا می‌آفریند.